با رشد بی‌سابقه مدل‌های زبان بزرگ (LLMs) و سیستم‌های هوش مصنوعی، نیاز به مراکز داده یا دیتاسنترها (Data Centers) با ظرفیت محاسباتی بالا بیش از پیش افزایش یافته است. اما زیر پوست این انقلاب دیجیتال، مجموعه‌ای از تجهیزات مکانیکی و الکتریکی قرار دارد که پایداری، خنک‌کاری و قابلیت اطمینان این زیرساخت‌ها را تضمین می‌کند. توربوماشین‌ها و تجهیزات دوار، به‌ویژه کمپرسورها، فن‌ها، پمپ‌ها و ژنراتورها، نقش کلیدی در بهره‌وری و دوام مراکز داده نسل جدید ایفا می‌کنند.

توربین‌های گاز شرکت جنرال الکتریک (GE) برای تامین انرژی دیتاسنتر نسل جدید برای هوش مصنوعی

چرا تجهیزات دوار اهمیت دارند؟

دیتاسنترها و مراکز داده پیشرفته، برای پشتیبانی از هوش مصنوعی، حجم عظیمی از انرژی الکتریکی را مصرف می‌کنند که منجر به تولید حرارت شدید در فضای بسته می‌شود. در این شرایط، تجهیزات دوار در سه حوزه‌ی کلیدی ایفای نقش می‌کنند:

۱- سیستم‌های خنک‌کاری (Cooling Systems)

فن‌ها، برج‌های خنک‌کننده، چیلرها و کمپرسورهای گاز بخش حیاتی برای کنترل دمای محیط هستند. به‌ویژه در مراکز مقیاس بزرگ، سیستم‌های خنک‌کاری روتاری با راندمان بالا می‌توانند تفاوت میان عملکرد پایدار یا خاموشی کامل را رقم بزنند.

۲- تولید و ذخیره انرژی (Power Generation & Storage)

موتورهای دیزلی، ژنراتورها و توربین‌های گازی به عنوان منابع پشتیبان (Backup Power) در مواقع قطع برق عمل می‌کنند. هرگونه تأخیر در راه‌اندازی این تجهیزات می‌تواند منجر به از دست رفتن میلیون‌ها دلار داده و خدمات شود.

۳- سیستم‌های تهویه و فشار مثبت (HVAC & Pressurization)

پمپ‌ها و فن‌های دوربالا، فشار و جریان هوا را در اتاق‌های سرور بهینه می‌کنند. این امر نه‌تنها برای خنک‌کاری، بلکه برای ایمنی کارکنان و تجهیزات نیز حیاتی است.

توربین‌ گاز شرکت جنرال الکتریک (GE) برای تامین انرژی دیتاسنتر نسل جدید برای هوش مصنوعی

چالش‌ها و روندهای نوظهور

• مصرف انرژی بالا: تجهیزات دوار سنتی راندمان پایینی دارند. طراحی‌های جدید شامل استفاده از مگنت‌برینگ‌ها، کنترل دور متغیر (VFD) و متریال‌های پیشرفته برای افزایش بازده شده‌اند.
• نگهداری پیش‌بینانه (Predictive Maintenance): استفاده از سنسورها و الگوریتم‌های یادگیری ماشین برای پایش وضعیت تجهیزات، از تعطیلی‌های پیش‌بینی‌نشده جلوگیری می‌کند.
• ادغام با انرژی پاک: بسیاری از مراکز داده پیشرفته به‌دنبال استفاده از توربین‌های بادی و کمپرسورهای بدون روغن برای کاهش ردپای کربنی هستند.

پیوند مستقیم با رشد هوش مصنوعی

با توجه به افزایش تعداد پارامترهای مدل‌های زبانی (مثل GPT-4 یا DeepSeek)، نیاز به توان پردازشی و در نتیجه زیرساخت فیزیکی (برق، تهویه، خنک‌کاری) به شدت افزایش یافته است. تجهیزات دوار، نه فقط یک بخش پشتیبانی، بلکه بخشی استراتژیک در تضمین پایداری عملیات AI هستند.

نتیجه‌گیری

صنعت هوش مصنوعی نه‌تنها به نرم‌افزار و نیمه‌هادی‌ها وابسته است، بلکه پایه‌های فیزیکی آن نیز به‌شدت به عملکرد بهینه تجهیزات دوار وابسته‌اند. مهندسان مکانیک و برق فعال در حوزه توربوماشین‌ها و سیستم‌های انتقال انرژی، اکنون در خط مقدم توسعه زیرساخت‌های دیجیتال قرار گرفته‌اند. آینده مراکز داده و رشد AI، بدون نوآوری و توجه جدی به این تجهیزات ممکن نخواهد بود.

در ادامه بخوانید: پروژه‌های ما در حوزه‌ی تست و اندازه‌گیری توربوماشین‌ها